Evolucija je…
…teorija i činjenica. U nauci, reč “teorija” označava sistem objašnjenja, model koji najbolje odgovara svim činjenicama. Reč “zakon” označava kratku formulu ili definiciju neke naučne činjenice. Otud imamo Teoriju Gravitacije, Mikrobiološku Teoriju Bolesti, pa takođe i Teoriju Evolucije.
Teorija evolucije objašnjava činjenice i podatke o razvoju i promeni živih organizama na Zemlji kroz vreme. Ona je jedna od najbolje dokazanih ideja u modernoj nauci, i predstavlja kamen temeljac moderne biologije, biohemije i medicine.
…teorija o razvoju života na Zemlji. Evolucija počinje od prvog bića sposobnog za reprodukciju, i nema direktne veze sa nastankom života. Mi još uvek ne znamo kako je prvi jednoćelijski organizam na Zemlji nastao; time se bavi druga oblast nauke, poznata kao abiogeneza, koja je još uvek velikim delom tek u povoju.
Za evoluciju, međutim, to nije ključno pitanje. Prvi organizam je mogao nastati abiogenezom (tj. iz nežive materije, kroz kompleksne hemijske reakcije), mogao ga je stvoriti Bog, mogli su ga doneti vanzemaljci. Isto važi i za nastanak univerzuma: to je domen astrofizike i teorije Velikog Praska, ne teorije evolucije. Ono što je do danas neoborivo dokazano je da je život počeo od jednoćelijskih organizama, i da se razvio do današnjeg nivoa kroz procese evolucije.
…teorija po kojoj je čovek nastao razvitkom iz drugacijih formi života, isto kao i svi ostali organizmi na svetu.
Desetine hiljada fosila, kao i nezavisni dokazi iz genetike, fiziologije, morfologije, i niza drugih oblasti svi nezavisno ukazuju u istom pravcu. Čovek je deo razvoja života na Zemlji, po istim principima kao i sva druga živa bića.
…teorija koja ima svakodnevnu praktičnu primenu u nauci.
Biologija, kao nauka, je besmislena van konteksta evolucije. Nemoguće je razumeti zašto i kako se stvari događaju bez evolucionog konteksta. Nemoguće je razaznati koji su uzroci, i koji su pravci kojima se procesi života odigravaju u budućnosti. Kao što je rekao čuveni Ruski biolog Teodosije Dobžanski, “ništa u biologiji nema smisla osim u svetlu evolucije.”
Takođe, evolucija nije stala u moderno doba, ona se odvija svuda oko nas. Bakterije evoluiraju otpornost protiv antibiotika, gljivice protiv antifungalnih lekova, insekti protiv insekticida. Ćelije raka u organizmu bolesnika evoluiraju nove gene i nove sisteme kojima se brane od hemoterapije i od imunog sistema. Razumevanje evolucije je od kritične važnosti za medicinu.
Moderna biotehnologija zavisi velikim delom od bioinformatike, a bioinformatika je skoro u potpunosti bazirana na teoriji evolucije. Potraga za genima koji su povezani sa nekim odredjenim bioloskim procesom može trajati više godina…ili nekoliko sekundi, uz pomoć bioinformatičkih alata koji porede genetski razvoj kroz vreme preko dijagrama evolucije. Mnogi moderni lekovi i tretmani su nastali na osnovu ovakvih analiza, i predstavljaju još jedan dokaz evolucije: da evolucija nije istinita, bioinformatička analiza bi davala besmislene rezultate, i oni bi bili neupotrebljivi za razvoj bilo čega.
Pored bioinformatike, evolucija se sve češće primenjuje u laboratorijama za optimizaciju ili pronalaženje rešenja za neki biohemijski problem. Uz pomoć tzv. “usmerene evolucije”, naučnici danas proizvode nove proteine i organske supstance koje imaju široku upotrebu u industriji i nauci.
…teorija koja je univerzalno prihvaćena. Još uvek se vode rasprave o detaljima mehanizama evolucije – koji od osnovnih procesa koliko utiče, i kako su se tačno razvili određeni biološki i biohemijski sistemi; ali osnovno pitanje, da li je razvoj bio evolutivni ili nekakav drugačiji, je davno rešeno.
…teorija čiji se detalji istražuju sve više iz godine u godinu. Pored više od sto profesionalnih časopisa posvećenih evoluciji, svake godine se objavljuje više stotina knjiga na temu evolucije, i na desetine hiljada originalnih naučnih radova.